dimanche 6 janvier 2013

12 Le Code civil polonais de 1808

Le Code civil polonais (Kodeks Napoleona) de 1808 et les questions de nationalité


Classement : droit ; Pologne




Troisième partie : La nationalité de Frédéric Chopin, notamment :



Sommaire de la page
Le Code civil polonais de 1808 : vue d’ensemble
Les articles relatifs à la qualité d’« habitant du duché de Varsovie »
La traduction en polonais des articles du Code Napoléon relatifs à la qualité de Français
Remarques générales
Remarques spécifiques au cas de Frédéric Chopin

La Bibliothèque polonaise de Paris détient deux ouvrages intéressants*biblio : 
- une édition du Code civil français de 1804, avec sa traduction en polonais (cote BPP 15017)
- une édition du Code civil polonais de 1808 (BPP 6113).
Je transcris ci-dessous les articles 9, 10, 11, 12, 13, 17, 18 et 19 du Code polonais, ainsi que la traduction en polonais des mêmes articles du Code Napoléon, dont le texte français se trouve à la page précédente.

Le Code civil polonais de 1808 (Kodex Napoleona)
La page de titre de l'ouvrage est rédigée comme suit :
« KODEX NAPOLEONA 
Xięstwu Warszawskiemu, Artykulem 69tym Ustawy Konstytucyiney Roku 1807
dnia 22. Lipca za PRAWO CYWILNE
Podany
Z niektóremi odmianami na Seymie Warszawszkim w Roku 1809
od NAYIAŚNIEYSZEGO PANA szczęśliwie nam panuiącego.
FREDERYKA AUGUSTA
Dekretem Roku tegoż 1809. dnia 18. Marca potwierdzonemi.»
Traduction
(« CODE NAPOLEON donné (podany) au duché de Varsovie, conformément à l’article 69 de la loi constitutionnelle du 22 juillet 1807, pour [régir] le DROIT CIVIL 
Avec quelques modifications [effectuées] lors de la Diète Varsovienne de l’année 1809 confirmées par le décret du 18 mars de cette année 1809 du très illustre seigneur Frédéric Auguste, qui règne sur nous avec bonheur  »)

Rappel historique 
La Constitution du duché de Varsovie a été « approuvée » par Napoléon le 22 juillet 1807, à Dresde (capitale du royaume de Saxe) ; l'article 69 indique que « le code Napoléon formera la loi civile du duché de Varsovie. »
Le duché de Varsovie de 1807 (qui correspond aux territoires polonais annexés par la Prusse en 1793 et 1795) est divisé en six départements : Varsovie, Posen, Kalisch, Bydgoszcz, Plock et Lomza. 
Louis Lubliner, dans son livre Concordance...*biblio indique (p. IX) qu’« un décret royal du 27 janvier 1808 ordonna la mise en vigueur du Code Napoléon dans ces six départements à partir du 1° mai 1808 ».
En 1809, le duché s'accroît des territoires annexés par l'Autriche en 1795, avec notamment Lublin et Cracovie.

Les articles du Code civil polonais de 1808 relatifs à la qualité d’« habitant du duché de Varsovie » (« Mieszkańca Xięstwa Warszawskiego »

« 9. Każdy w Xięstwie Warszawskim z Cudzoziemca zrodzony, może w ciągu Roku, po wyiściu z małoletności, dopomnieć się, aby za Mieszkańca Xięstwa Warszawskiego był poczytany,  byleby oświadczył, iż,  ieżeli się znayduíe w Xięstwie Warszawskim; zamíarem iego iest tam zamieszkać, a ieżeli mieszka za granicą że chce w Xięstwie Warszawskim zamieszkać, i żeby w ciągu Roku rachuiąc od dnia takiego oświadczenia tam wrzeczy samey osiadł. »

« 10. Każde dziecię, zrodzone z Mieszkańca Xięstwa Warszawskiego v kraiu obcym, iest Mieszkańcem Xięstwa Warszawskiego, […] »

« 11. Cudzoziemiec z takichże samych Praw Cywilnych cieszyć się będzie w Xięstwie Warszawskim, iakie są, albo będą dozwolone Mieszkańcem Xięstwa Warszawskiego, przez Traktaty z Narodem, do którego ten cudzosiemiec należeć będzie. »

« 12. Cudzoziemka biorąca za Męża Mieszkańca Xięstwa Warszawskiego, wchodzi w stan Męża swego. »

« 13. Cudzoziemiec, któremu Król pozwoli założyć stałe mieszkanie w Xięstwie Warszawskim, będzie sie cieszył z wszystkich Praw Cywilnych, dopóki tam mieszkać nie przestanie. »

« 17. Przestaie bydż Mieszkańca Xięstwa Warszawskiego: 1mo. kto nabywa prawa indigenatu w kraiu obcym; 2do. Kto przyymuie urzędy publiczne obcego Rządu bez pozwolenia Królewskiego; 3tio. Nakoniec kto w iakikolwiek sposób sadowi się w kraiu obcym, bez myśli powrótu.. 
Założenia handlowe nie mogą bydż uważane, iako przedsięwzięte bez zamysłu powrótu. »

« 18. Mieszkaniec Xięstwa Warszawskiego pozbawiony tytułu Mieszkańca tegoż Xięstwa, może go zawsze odzyskać wracaiąc do tegoż Xięstwa za pozwoleniem Królewskim, i oświadczaiąc, że chce w nim pozostać, i że się zrzeka wszelkięy różnicy zaszczytów,  Prawu Xięstwu Warszawskiemu przeciwnych. »

« 19. Niewiasta, zrodzona, lub zamieszkała w Xięstwie Warszawskim, za cudzoziemca idąc, wchodzi w stan męża swego ;
Owdowiawszy, może odzyskać tytuł Mieszkańców Xięstwa Warszawskiego, byleby mieszkała w nim, albo powróciła do tego kraiu za pozwoleniem Królewskim, i oświadczyła, że chce tam stale zamieszkać. »

Traduction en polonais des articles du Code français de 1804 relatifs à la qualité de Français
9.
« Każda osoba we Francyi, zrodzona z cudzoziemca, może żądać w ciągu roku, po wyyściu z małoletności, aby za osobę Francuzką miana była; byleby oświadczyła urzędownie, ieżeli mieszka we Francyi, że chce w nięy sostać; a ieżeli mieszka za granica, że chce we Francyi zamieszkać, i w ciągu roku rachuiąc od dnia takiego oświadczenia przeniosła swe zamieszkanie do Francyi. »

10.
Każde dziecię, zrodzone z Francuza v kraiu obcym, iest Francuzem. […] »

11.
« Cudzoziemiec takichże samych praw cywilnych używać będzie we Francyi, iakie są, albo będą dozwolone Francuzom, przez traktaty z narodem, do którego ten cudzosiemiec należy. »

12.
« Cudzoziemka biorąca za męża Francuza, wchodzi w stan męża swego. »

13.
« Cudzoziemiec któremu Cesarz pozwolił zamieszkać we Francyi, używać będzie wszystkich praw cywilnych, dopóki w nięy mieszkać nie przestanie. »

17.
« Przestaie bydż Francuzem :
1) kto nabywa naturalizacyi w kraiu obcym.
2) kto przyymnic urzędy publiczne obcego Rządu bez pozwolenia Cesarza.
3) Nakoniec kto w iakikolwiek sposób czyni założenia w kraiu obcym, bez myśli powrotu.. 
Założenia handlu nie mogą bydż nigdy uważane, że się deicią w zamiarze nie powrócenia do kraiu. »

18.
« Francuz po utraceniu stanu Francuza, może go odzyskać, wracaiąc do Francyi za pozwoleniem Cesarza, i oświadczaiąc że chce w kraiu francuzkim pozostać, i że się zrzeka wszelkich różnic stanu, prawu Francuzkiemu przeciwnych. »

19.
« Francuzka za cudzoziemca idąc, wchodzi w stan iego ;
Owdowiawszy, może odzyskać stan Francuzki, byleby mieszkała we Francyi, albo powróciła do tego kraiu z pozwoleniem Cesarza, i oświadczyła, ż chce we Francyi zamiezkkać.»

Quelques remarques générales
Même sans connaître le polonais, on constate facilement qu’il existe une analogie entre le Code français traduit et le Code polonais, avec quelques différences de formulation qui ne sont pas essentielles.
Un point du lexique polonais est essentiel ici : aux mot « Francuz » correspond l'expression   « mieszkaniec Xięstwa Warszawskiego », littéralement « habitant du duché de Varsovie », mais avec un sens plus fort ; le « mieszkaniec » s’oppose (articles 9, 11) au « cudzoziemec » (« étranger ») ou (article 12) à la « cudzoziemka » (« étrangère »).
« Mieszkaniec Xięstwa Warszawskiego » a donc le sens de « sujet du duché de Varsovie » ou de « citoyen du duché de Varsovie » et la traduction la plus appropriée paraît être « ressortissant du duché de Varsovie ».

Quelques remarques spécifiques au cas de Frédéric Chopin
En supposant que Nicolas Chopin ait été considéré comme étranger, Frédéric Chopin était à sa naissance concerné par deux articles : 
1) l’article 10 du code civil français : « Tout enfant né d’un Français en pays étranger, est Français. »
2) l’article 9 du code civil du duché de Varsovie : « 9. Każdy w Xięstwie Warszawskim z Cudzoziemca zrodzony, może w ciągu Roku, po wyiściu z małoletności, dopomnieć się, aby za Mieszkańca Xięstwa Warszawskiego był poczytany,  byleby [...] » (en français : « Chaque individu né d’un étranger dans le duché de Varsovie peut dans l’année suivant sa sortie de la minorité, réclamer (?) la qualité d’habitant du duché de Varsovie, pourvu que [...] »).
Il est donc inexact d’affirmer, comme le font Emmanuel Langavant et ses disciples, que la qualité de Français était la seule possibilité offerte à Chopinn dans le cadre des codes civils français et polonais en vigueur en 1810 (dans le cas de la France, lorsqu’un enfant d’étranger fait valoir sa naissance en France pour « réclamer » la qualité de Français, par exemple Emile Zola en 1861, la qualité de Français est considérée comme possédée dès la naissance, et non pas à partir du jour de la réclamation ou de l’obtention).
Que se serait-il passé si l’Empire français avait perduré plusieurs décennies, s’étendant de Hambourg à Rome, avec ses Etats annexes (Confédération germanique, Royaume d’Italie, etc.), parmi lesquels le Duché de Varsovie ? Chopin aurait-il opté pour la qualité de sujet du duché, ou aurait-il confirmé une éventuelle qualité de Français ?
En tout état de cause, le duché de Varsovie n’a duré que trois ans, et contrairement à ce qu’affirme Emmanuel Langavant, ce changement politique a eu des effets juridiques importants (réforme du Code civil polonais en 1825).

Un autre point à étudier concerne les conditions d’application de l’article 10 du Code français (à venir).

Création : 6 janvier 2013
Mise à jour : 27 octobre 2015
Révision : 4 septembre 2017
Auteur : Jacques Richard
Blog : Sur Frédéric Chopin Questions historiques et biographiques
Page : 12 Le Code civil polonais de 1808
Lien : http://surfredericchopin.blogspot.fr/2013/01/le-code-civil-polonais-de-1808.html








Publié par à

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire

Inscription à : Publier les commentaires (Atom)